Πάσχα: Εποχή Ανάστασης ή Ψυχικής Δοκιμασίας;
Μια πιο ανθρώπινη ματιά στη “γιορτή της ελπίδας”
Το Πάσχα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες γιορτές της Ορθοδοξίας – μια περίοδο γεμάτη συμβολισμούς: ανάσταση, αναγέννηση, ελπίδα. Για πολλούς ανθρώπους, αυτή η εποχή είναι συνυφασμένη με πνευματική και συναισθηματική ανάταση. Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν είναι ίδια για όλους. Υπάρχουν και εκείνοι που, αντί για φως, βιώνουν σκοτεινά συναισθήματα: θλίψη, πίεση, μοναξιά.
Και ενώ γύρω μας κυριαρχεί μια γιορτινή ατμόσφαιρα – στολισμοί, κοινωνικές συναθροίσεις, φωτογραφίες ευτυχίας – κάποιοι από εμάς μπορεί να νιώθουμε ότι δεν «χωράμε» σε αυτή την εικόνα. Και αυτό είναι απολύτως εντάξει.
Οι γιορτές ως ψυχοκοινωνικό ερέθισμα
Τι μας δείχνει η επιστήμη;
Οι γιορτές, παρόλο που συχνά παρουσιάζονται ως περίοδοι χαράς, σύνδεσης και ξεγνοιασιάς, δεν βιώνονται το ίδιο από όλους. Σύμφωνα με τους Whisman & Alloy (2017), οι εορταστικές περίοδοι μπορούν να λειτουργήσουν ως ισχυρό ψυχοκοινωνικό ερέθισμα, πυροδοτώντας ή εντείνοντας καταθλιπτικά συμπτώματα σε ευάλωτους πληθυσμούς. Ας δούμε πιο αναλυτικά γιατί συμβαίνει αυτό:
Πένθος ή Απώλεια
Οι γιορτές είναι συνυφασμένες με την οικογένεια και την παρουσία αγαπημένων προσώπων. Για όσους έχουν χάσει κάποιον σημαντικό στη ζωή τους, η εορταστική ατμόσφαιρα μπορεί να λειτουργήσει ως επώδυνη υπενθύμιση της απουσίας. Οι αναμνήσεις έρχονται στην επιφάνεια, προκαλώντας θλίψη, νοσταλγία ή ακόμα και ενοχές για το γεγονός ότι “δεν μπορούν να χαρούν”.
Κοινωνική Απομόνωση & Μοναξιά
Η μοναξιά εντείνεται όταν η κοινωνία εκπέμπει συνεχώς εικόνες «μαγικών στιγμών» με φίλους και οικογένεια. Άτομα που ζουν μόνα, ηλικιωμένοι ή όσοι δεν έχουν ένα σταθερό υποστηρικτικό δίκτυο μπορεί να βιώσουν έντονα αισθήματα απόρριψης ή «αορατότητας». Το κοινωνικό συγκείμενο ενισχύει το αίσθημα ότι «όλοι οι άλλοι είναι ευτυχισμένοι εκτός από εμένα».
Ενδοοικογενειακές Συγκρούσεις ή Τραύματα
Για άτομα που προέρχονται από δυσλειτουργικά οικογενειακά περιβάλλοντα ή έχουν τραυματικά βιώματα συνδεδεμένα με την οικογένεια, οι γιορτές ενδέχεται να ενεργοποιούν παλιούς ψυχικούς τραυματισμούς. Η αναγκαστική «επαφή» με οικείους ή η σύγκριση με «ιδανικά» οικογενειακά πρότυπα μπορεί να προκαλέσει άγχος, θυμό ή συναισθηματική αποδιοργάνωση.
Κοινωνικές Προσδοκίες & Πίεση
Οι γιορτές συνοδεύονται από έντονες κοινωνικές προσδοκίες: να είμαστε χαρούμενοι, να προσφέρουμε, να είμαστε κοινωνικοί και δοτικοί. Για κάποιον που ήδη βιώνει άγχος, οικονομικές δυσκολίες ή συναισθηματική κόπωση, αυτή η «επιβεβλημένη ευτυχία» μπορεί να μοιάζει εξουθενωτική και αφύσικη. Όταν η πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με την κοινωνική “βιτρίνα”, δημιουργείται ένα αίσθημα ανεπάρκειας ή εσωτερικής σύγκρουσης.
Επιπλέον, η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD), αν και εμφανίζεται συχνότερα τον χειμώνα, μπορεί να ενταθεί και την άνοιξη, λόγω βιολογικών και ορμονικών αλλαγών (Melrose, 2015). Η “αναγέννηση” της φύσης γύρω μας δεν σημαίνει ότι και η ψυχή μας αναγεννάται με τον ίδιο ρυθμό.
Γιατί μπορεί να μας δυσκολεύει ψυχικά το Πάσχα;
1. Κοινωνική πίεση και εξιδανίκευση
Τα κοινωνικά μέσα γεμίζουν με εικόνες “τέλειου Πάσχα“: ευτυχισμένες οικογένειες, γεμάτα τραπέζια, χαρούμενες στιγμές. Όταν τα προσωπικά μας βιώματα διαφέρουν, ενδέχεται να αισθανθούμε αποξενωμένοι, ανεπαρκείς ή “λάθος”.
2. Απουσίες που πονάνε
Η απώλεια αγαπημένων προσώπων γίνεται πιο έντονη τις γιορτινές μέρες. Η σιωπή στο τραπέζι, το άδειο κάθισμα, τα “αν ήταν εδώ…” σκέψεις γίνονται βάρος στην καρδιά.
3. Δύσκολες οικογενειακές σχέσεις
Η επιστροφή στο πατρικό σπίτι δεν είναι πάντα ανέμελη. Παλιές πληγές, συγκρούσεις ή συναισθηματικές εντάσεις μπορεί να επανεμφανιστούν, προκαλώντας εσωτερική αναστάτωση.
4. Υπαρξιακή ενδοσκόπηση
Το Πάσχα, με τον συμβολισμό του θανάτου και της ανάστασης, συχνά μας ωθεί σε ερωτήματα για το νόημα της ζωής μας. Πού βρισκόμαστε; Πού πηγαίνουμε; Ποια είναι η δική μας “ανάσταση”;
Πώς μπορούμε να φροντίσουμε την ψυχική μας υγεία τις γιορτινές ημέρες;
1. Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας
Η λύπη, ο θυμός, η κόπωση, η μοναξιά είναι εξίσου έγκυρα συναισθήματα με τη χαρά. Δεν χρειάζεται να τα “κρύψετε” για να ανήκετε. Η ειλικρίνεια προς τον εαυτό σας είναι πράξη αυτοφροντίδας.
2. Θέστε προσωπικά όρια
Δεν είναι απαραίτητο να είστε παντού και με όλους. Επιλέξτε πού και με ποιον θέλετε να βρίσκεστε. Το «όχι» σε μια πρόσκληση μπορεί να είναι «ναι» στην ψυχική σας ηρεμία.
3. Δημιουργήστε το δικό σας νόημα
Για κάποιους, το Πάσχα είναι βόλτα στη φύση, για άλλους ένα βιβλίο, ή μια στιγμή σιωπής. Δεν υπάρχει “σωστός” τρόπος να περάσει κανείς τις γιορτές.
4. Συνδεθείτε με το παρόν μέσω της φύσης
Η άνοιξη μπορεί να γίνει σύμμαχός σας: το φως, οι μυρωδιές, οι ήχοι. Ακόμη και ένας περίπατος χωρίς βιασύνη, με πλήρη επίγνωση (mindfulness), μπορεί να φέρει γαλήνη.
5. Ζητήστε υποστήριξη
Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσετε τα πάντα μόνοι. Μιλήστε με έναν ειδικό ψυχικής υγείας ή με ανθρώπους που εμπιστεύεστε. Η σύνδεση είναι θεραπευτική.
Πάσχα με σεβασμό στις εσωτερικές μας ανάγκες
Η αληθινή ανά(σταση) δεν χρειάζεται να είναι θορυβώδης ή εξωτερική. Μπορεί να είναι εσωτερική, ήσυχη, βαθιά προσωπική.
Αν φέτος δεν αισθάνεστε γιορτινά, δεν φταίτε εσείς.
Αν βιώνετε θλίψη ή μοναξιά, δεν είστε μόνοι.
Δώστε χώρο σε ό,τι αισθάνεστε. Να τιμήσετε τα όριά σας. Και αν το νιώσετε, να απευθυνθείτε για υποστήριξη. Γιατί η γιορτή δεν είναι μόνο εξωτερικό γεγονός – μπορεί να είναι και μια εσωτερική πράξη φροντίδας.