✈️ Το άγχος των διακοπών: Όταν η ξεκούραση γίνεται πίεση
Γράφει η Κωτίδου Νεφέλη, MSc Κλινική Ψυχολόγος
Οι διακοπές παρουσιάζονται συχνά ως η απόλυτη περίοδος αποφόρτισης, ελευθερίας και χαράς. Παρόλα αυτά, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που βιώνουν έντονο άγχος, ενοχές ή εσωτερική πίεση κατά τη διάρκειά αυτών. Η αντίφαση αυτή—να νιώθεις στρες όταν υποτίθεται πως «πρέπει» να ξεκουράζεσαι— έχει ονομαστεί διεθνώς ως “holiday stress” και αποτελεί μια ιδιαίτερα συχνή αλλά υποτιμημένη ψυχολογική εμπειρία.
Η παγίδα βρίσκεται συχνά στις προσδοκίες: το πώς «θα έπρεπε» να είναι οι διακοπές. Όταν όμως αυτές οι προσδοκίες συγκρούονται με την πραγματικότητα ή τις εσωτερικές μας ανάγκες, η ξεκούραση καθίσταται σε… πίεση.
🔍 Τι είναι το «άγχος των διακοπών»;
Το άγχος των διακοπών (holiday stress) δεν είναι μια επίσημη διαγνωστική κατηγορία, ωστόσο αποτελεί μια ψυχοσυναισθηματική κατάσταση που συχνά περιλαμβάνει:
- Δυσκολία χαλάρωσης
- Υπερδιέγερση ή κόπωση
- Ενοχές για την «απραξία»
- Ένταση στις σχέσεις
- Αίσθηση ότι «δεν αρκεί» ο χρόνος ή ότι «δεν το απολαμβάνω όσο θα έπρεπε»
Το holiday stress εμφανίζεται συχνότερα σε ανθρώπους με τάσεις τελειοθηρίας, υψηλό αίσθημα ευθύνης ή υπεραναλυτική σκέψη, καθώς και σε όσους δυσκολεύονται να θέσουν όρια ή να αποσυνδεθούν από την καθημερινότητα.
⚙️ Ψυχολογικοί Μηχανισμοί Πίσω από το Άγχος
1. Τελειοθηρία και εσωτερικός κριτής
Η ανάγκη να «αξιοποιήσουμε πλήρως» τον χρόνο των διακοπών πυροδοτεί έναν εσωτερικό διάλογο γεμάτο απαιτήσεις. Ο εσωτερικός κριτής επανέρχεται με φράσεις όπως:
«Πρέπει να ξεκουραστώ», «Πρέπει να περάσω τέλεια», «Πρέπει να κάνω ό,τι δεν πρόλαβα όλη τη χρονιά».
Αυτό το “πρέπει” δημιουργεί άγχος και υπερδιέγερση, που έρχονται σε αντίθεση με την ουσία της ξεκούρασης.
2. Αντίσταση στην παύση
Για άτομα που έχουν συνηθίσει να βρίσκονται συνεχώς σε δράση ή να ορίζουν την αξία τους μέσω της παραγωγικότητας, η απουσία δομής ή υποχρεώσεων μπορεί να φέρει αίσθημα κενού ή απώλειας νοήματος. Η απραξία βιώνεται όχι ως ελευθερία, αλλά ως απειλή.
3. Φόβος της αποσύνδεσης (Fear of Disconnection)
Η αποσύνδεση από την εργασία ή την καθημερινή ρουτίνα ενδέχεται να πυροδοτήσει ασυνείδητους φόβους, όπως:
- Τι θα γίνει αν με «ξεχάσουν» στη δουλειά;
- Τι θα συμβεί αν δεν είμαι παρούσα/παρών σε κάθετι;
4. FOMO & Κοινωνική Σύγκριση
Η υπερβολική έκθεση σε εικόνες «τέλειων διακοπών» μέσω social media οδηγεί σε αυτόματες συγκρίσεις. Η ψυχολογική θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης (Festinger, 1954) μας υπενθυμίζει ότι αξιολογούμε ασυνείδητα τον εαυτό μας με βάση τους άλλους.
Αν οι δικές μας στιγμές δεν μοιάζουν εξίσου «εντυπωσιακές», γεννιούνται συναισθήματα ανεπάρκειας ή αποτυχίας.
🧩 Το άγχος των σχέσεων στις διακοπές
Συχνά, οι διακοπές συνοδεύονται από υψηλές προσδοκίες και έντονη συνύπαρξη με οικογένεια, φίλους και τον/την σύντροφο μας, χωρίς τις γνωστές «αποσπάσεις» της καθημερινότητας. Αυτή η συνεχής εγγύτητα μπορεί να φέρει στην επιφάνεια:
- Διαφορές στον τρόπο χαλάρωσης
- Ανικανοποίητες ανάγκες
- Δυσκολίες στην επικοινωνία
Για κάποιους, αυτό οδηγεί σε εντάσεις, συγκρούσεις ή συναισθηματική αποστασιοποίηση, ενισχύοντας περαιτέρω το άγχος των διακοπών.
🧘♀️ Πώς μπορώ να προστατευτώ;
Αν αναγνωρίζεις στον εαυτό σου αυτά τα μοτίβα, δεν είσαι μόνος/η. Υπάρχουν τρόποι να θωρακίσεις την ψυχική σου υγεία στις διακοπές:
✔️ Θέσε ρεαλιστικές προσδοκίες
Οι διακοπές δεν χρειάζεται να είναι «οι καλύτερες της ζωής σου». Είναι αρκετό να είναι αρκετά καλές, προσαρμοσμένες στις πραγματικές σου ανάγκες και διαθέσεις.
✔️ Επαναπροσδιόρισε την ξεκούραση
Ξεκούραση δεν σημαίνει απαραίτητα παραλία, ταξίδια ή δραστηριότητες. Μπορεί να σημαίνει ηρεμία, αποσύνδεση, χαμηλό ερεθιστικό φορτίο, προσωπικό χώρο.
✔️ Άκου τις ανάγκες σου — όχι τις προσδοκίες των άλλων
Αν χρειάζεσαι ησυχία και όχι περιπέτεια, επίλεξέ την. Αν προτιμάς ένα βιβλίο στην αυλή από ένα γεμάτο beach bar, δώσε προτεραιότητα στο δικό σου μέτρο.
✔️ Μείωσε το χρόνο στα social media
Περιορίζοντας την έκθεση σε εικόνες που τείνουν να δημιουργούν συγκρίσεις, προστατεύεις τον ψυχισμό σου από περιττή πίεση.
✔️ Δώσε χώρο και στους άλλους
Η ανάγκη για προσωπικό χρόνο δεν είναι εγωιστική. Είναι υγιής. Μίλα ανοιχτά με τους δικούς σου ανθρώπους για τα όρια και τις ανάγκες σου.
Οι διακοπές είναι ένας ψυχολογικός μετασχηματισμός — όχι απλώς μια αλλαγή τοποθεσίας. Για να ξεκουραστούμε αληθινά, χρειάζεται να καλλιεργήσουμε εσωτερικά την άδεια να ησυχάσουμε. Όχι να «αποδώσουμε» ξεκούραση, αλλά να τη βιώσουμε.
Η φροντίδα της ψυχικής υγείας δεν κάνει παύση το καλοκαίρι. Αντίθετα, τότε είναι ακριβώς η στιγμή που αξίζει να ρωτήσεις τον εαυτό σου:
«Τι χρειάζομαι εγώ, πραγματικά, τώρα;»
Και να του το προσφέρεις.